Cesarstwo Rzymskie (jan 1, 27 BC – jan 1, 395)

Description:

Oktawian August i ustanowienie pryncypatu

Po śmierci Cezara władza powróciła do senatu, a zabójcy dyktatora postrzegali swój czyn jako obronę republiki. Konsul Marek Antoniusz stawiał się w roli kontynuatora dzieł Cezara i jego następcę, a po wywołanych na pogrzebie rozruchach społecznych i ucieczce zabójców na Wschód, przejął władzę nad miastem. Konkurentem do spuścizny po Cezarze został 19-letni Gajusz Oktawiusz, którego w swoim testamencie Cezar usynowił i nadał swoje imię i cały majątek (Caius Iulius Caesar Octavianus). Spór między cezarianami rósł, co podsycał Senat (Filipiki Cycerona przeciw Markowi), lecz sprzeciwiała się armia - zarówno weterani Cezara wierni MA jak i nowe legiony powołane przez Oktawiana. W 43 p.n.e. doszło do spotkania w Bononii (Bolonia) gdzie MA, Oktawian i magister equitum Cezara – Marek Lepidus zawiązali II Triumwirat, który w przeciwieństwie do pierwszego nie był wyłącznie nieformalnym sojuszem, a został usankcjonowany przez Zgromadzenia i Senat nadając każdemu z nich prawa dyktatorskie. By nie wchodzić sobie w paradę, Oktawian kontrolował Zachód (Galia, Italia, Ilyria, Hiszpania), Lepidus dostał Afrykę, a MA najbogatszy Wschód (Grecja, Macedonia, Azja, Syria), które najeżało najpierw odbić z rąk Brutusa i Kasjusza (morderców Cezara). Pierwszym aktem Triumwiratu było ustanowienie list proskrypcyjnych, by pozbyć się niewygodnych polityków i zagarnąć ich majątek - stracono 200 senatorów i ponad 3000 ekwitów, zginął również Cyceron, zagorzały przeciwnik MA, którego odcięte dłonie, które pisały antyantoniuszowskie Filipiki przybito do drzwi Senatu.
Wojska Triumwirów ruszyły do Macedonii, gdzie pod Filippi w 42 p.n.e. pobiły wojska zabójców, Kasjusz i Brutus popełnili samobójstwo. Ostatnim aktem sojuszu była wojna z Sekstusem Pompejuszem, synem Pompejusza Wielkiego, który kontrolował rzymską flotę i władał Sycylią. Po jego pokonaniu wyspa znalazła się w pod zarządem Oktawiana, który pozbył się Lepidusa zagarniając jego symboliczny przydział w Triumwiracie (Afrykę). Wojna między O a MA była nieunikniona. Oktawian jako mistrz propagandy podkopywał autorytet bardzo popularnego MA, samemu stawiając się za wzór cnót rzymskich. Oktawianowi udało się pozyskać ze świątyni Westy w Rzymie testament MA, który przepisywał wschodnie rzymskie prowincje na rzecz swoich dzieci z Kleopatrą, królową Egiptu z którą od lat był w nieoficjalnym związku (formalnie był poślubiony Oktawii – siostrze Oktawiana). Kupczenie rzymską ziemią odwróciło lud Rzymu od MA, a Oktawian mógł ruszyć na wojnę. Do decydującego starcia doszło u przylądka Akcjum w Grecji (31 p.n.e.) w bitwie morskiej. Kleopatra i MA wydostali się z oblężenia i wrócili do Egiptu, lecz bezsilni. Oktawian wkroczył do Aleksandrii. Kleopatra i MA popełnili samobójstwo, a Egipt został przemianowany na rzymską prowincję - ostatnie niepodległe państwo w basenie Morza Śródziemnego. Oktawian rządził niepodzielnie.
Oktawian opracował nową formę jednowładztwa - pryncypat, który dużo czerpał z cezaryzmu. Podstawą władzy była wierna armia – dyktatura wojskowa, Oktawian jednak wprowadził jednak rządy bardziej konserwatywne i tradycjonalne – z dużym poszanowaniem zwyczajów, hierarchii i ról społecznych i fasadowość Republiki – nie było mowy o marzeniach o koronie, które pojawiały się za władzy Cezara. Instytucjonalnie pryncypat polegał na jednoczesnym sprawowaniu kluczowych urzędów w rękach Oktawiana, był primusem (pierwszym przemawiającym w Senacie, czym kontrolował dyskusję), konsulem (władza na armią, porządkiem Senatu i wróżbami), cenzorem (układanie list senatorskich wyłącznie ze swoich popleczników), pontifex maximus (kontrola nad klerem), namiestnikiem kluczowych prowincji (ogromne prywatne wpływy finansowe). Propagandowo Oktawian kreował się na odnowiciela republiki i budowniczego pokoju po prawie 200 latach ciągłych walk wewnętrznych i spisków. W 27 p.n.e. oznajmił Senatowi chęć rezygnacji i reaktywację starych struktur republiki – senatorowie wybłagali u niego zachował całą władzę. Ten uległ ich błaganiom, a w zamian Senat nadał mu przydomek Augustus - wyświęcony przez boga. Imię Oktawiana przyjęło wówczas formę - Imperator Caesar Augustus Divi filius – Imperator Cezar August syn Boskiego (Juliusza), ponieważ Cezar został uznany podczas rządów Oktawiana za Boga, co tworzyło z samego zainteresowanego syna bożego. Boski August rządził do swojej śmierci w 14 n.e.

• Ekspansja rzymska w czasach pryncypatu
Dynastia JULIJSKO-KLAUDYJSKA – Oktawian August na długie lata wyznaczył kierunki ekspansji Rzymu. Całe Mediterraneum zostało już podbite (wraz z przejęciem Egiptu), Istniały 2 pozostające kierunki na północ w lasy Germanii, do Panonii i Tracji, oraz na wschód, gdzie leżało potężne Imperium Partów - wielka klęska i brutalna śmierć Krassusa w wojnie z Partami w 53 p.n.e. zniechęcała do wypraw w tym kierunku – rzymska armia opierała się na ciężkiej piechocie, Partowie bazowali na lekkiej jeździe i wybitnych łucznikach konnych. Rzymskie strategie nie nadawały się do walki z takim typem przeciwnika i w dodatku tak potężnym. Rzymianie ruszyli więc w kierunku Renu i Dunaju. Wpierw podporządkowali sowie wszystkie ziemie na południe od wielkich rzek, następnie ruszyli dalej podporządkowując na krótko Panonię oraz Germanię. Wyprawy germańskie przyniosły utworzenie prowincji o tej samej nazwie, choć realnie władza Rzymu za Renem nie istniała tak jak infrastruktura i administracja. Całkowitym załamaniem kierunku germańskiego była bitwa w lesie teutoburskim (północna Hesja) - w 9 roku n.e. zjednoczona armia germańska pod przywództwem germano-rzymskiego ekwity Arminiusza wybiła do nogi 3 legiony pod wodzą Warrusa. Tak druzgocząca porażka zszokowała Rzymian, którzy zaniechali wszelkich wypraw za Ren, a stracone legiony nigdy nie zostały odtworzone zmniejszając ogólną liczbę z 28 do 25. Po śmierci Augusta władzę przejął syn jego żony Liwii, Tyberiusz Klaudiusz Nero (14 – 37 r. n.e.), co zrodziło dynastię julijsko-klaudyjską od Juliusza Cezara i Klaudiusza Nero. Tyberiusz prowadził politykę pokoju i skupił się na rozwoju prowincji, kłótniach w Senacie i orgiach w swoim pałacu na wyspie Capri. Polityka Wschodnia Augusta i Tyberiusza opierała się głównie na wchłanianiu kolejnych podporządkowanych państw w Azji Mniejszej (Galację, Kapadocję) oraz dyplomatyczna zagrywki przeciw Partom o wpływy w Armenii. Kolejnym cesarzem został młody Kaligula (37 – 41 r. n.e.) Jego imię oznacza “małe buciki”, ponieważ jako syn ważnego generała często towarzyszył ojcu wśród żołnierzy w miniaturowej wersji rzymskiego uzbrojenia. Wnuk brata Tyberiusza po ojcu i prawnuk Augusta po matce. Nieszczęśnik cierpiał psychicznie a jego władza kojarzona jest z apogeum cesarskiego zepsucia i kaprysów. Szybko zamordowany przez spiskowców. Stryj Kaliguli, Klaudiusz (41 – 54 r. n.e.) został obwołany przez pretorów cesarzem. Był to nieoczywisty wybór, ponieważ Klaudiusz pomimo bardzo wysokiej pozycji w rodzinie zawsze był na uczony i nie pokazywał się publicznie, za jego powołaniem mogły przeważyć jego umiejętności administracyjne i intelektualne (był ostatnią udokumentowaną osobą znającą język etruski). Wielki reformator i zdobywca Brytanii (43 n.e.). Podporządkował również całą Numidię, Mauretanię (północna Afryka) oraz Trację (Bułgaria) przegrał jednak rywalizację z Partami o Armenię, która zakorzeniła się we wschodniej strefie wpływów. Ostatnim cesarzem z dynastii był Neron (54 – 68 n.e.), syn żony Klaudiusza (Agrypiny Młodszej) z pierwszego małżeństwa. Porównywany do Kaligula, możliwe, że obłąkany trzymany jednak w ryzach przez trio ambitnej matki – Agrypiny, prefekta pretorianów (straż cesarska) Burrusa i filozofa Senekę Młodszego. Pod realnymi rządami tej trójki Rzym prosperował, lecz gdy po kolei byli eliminowani przez Nerona Rzym zaczął się trząść, a za rządów Nerona doszło do pożaru utrwalonego w Quo Vadis. Władza Nerona przestała się podobać, a gdy w mieście wybuch bunt Neron popełnił samobójstwo.

Added to timeline:

Date: