Ateny (jan 1, 508 BC – jan 1, 322 BC)

Description:

SPOŁECZEŃSTWO ATEN W EPOCE KLASYCZNEJ

• Obywatele - wyłącznie mężczyźni, których ojcowie posiadali obywatelstwo, a matki były córkami obywateli, dodatkowo należało się zarejestrować w swoim demie w wieku 18 lat - zyskiwało się wówczas pełnię praw i prawo uczestnictwa w zgromadzeniach. Pomagali im w nawiązywaniu kontaktów handlowych i reprezentowali ich w kontaktach z ateńskimi instytucjami.

• Cudzoziemcy – w mieście mieszkało wielu cudzoziemców na stałe - nazywano ich Metojkami. Nie mieli oni praw politycznych, ale musieli płacić coroczną daninę potwierdzającą ich status jako mieszkańca Aten, oraz obowiązek służby we flocie (w większości) oraz armii. Nie mieli prawa do ziemi i zajmowali się głównie handlem i obrotem finansowym.

• BOGACI – W V w. zacierał się system 4 klas majątkowych Solona, wzmagał się jednak podział na biednych i bogatych. Bogaczami uważa się wówczas ludzi, którzy nie musieli pracować wcale i mogli całe życie poświęcać na rozrywce i przede wszystkim polityce, której uprawianie i doskonalenie wymagało dużo czasu wolnego. Wśród 40 000 mieszkańców Aten istniało kilka rodzin o takim statusie. Najbogatsi posiadali setki, lub ponad 1000 niewolników, których wynajmowali to prac w kopalniach i na roli. W IV w. nałożono pierwszy w Atenach stały podatek od wysokości posiadanego majątku (eisphora).

• BIEDNI – Do biednych zaliczano wszystkich, którzy musieli pracować fizycznie, w tym rzemieślników. W kulturze greckiej zrodziła się pogarda wobec pracy fizycznej, której przyczyną było rozpowszechnienie się niewolnictwa. Zdaniem Arystotelesa – dobre państwo nie powinno pozwalać obywatelom na pracę. Paradoksalnie piętnowano także nieróbstwo, ale tyko biednych – bogacz się nie obija on odpoczywa.


Pomimo rozwarstwienia społeczeństwo ateńskie było stabilne – polis była bardzo bogata i mogła utrzymywać swoich obywateli, dbano by cena żywności nigdy nie była za wysoka, a w czasie kryzysu rozdawano ją niekiedy za darmo. Bogacze mieli obowiązek wspierać finansowo polis, współfinansowali flotę (obowiązek rocznego wyposażenia i utrzymania 1 triery), opłacanie chórów w teatrach. Taką działalność dobroczynną na rzecz polis nazywano liturgią. W późnym okresie klasycznym (IV w. p.n.e.) podział na biednych-bogatych miał również odwzorowanie polityczne – bogacze wspierali ruchy oligarchiczne podczas gdy lud wspierał radykalną demokrację, niekiedy ochlokrację (rządy tłumu).

• KOBIETY - należały one do ogółu społeczeństwa obywatelskiego, lecz posiadały znacznie ograniczone prawa “wieczna niepełnoletniość” - posiadały takie prawa jak nieletni synowie. Zawsze były pod opieką jakiegoś mężczyzny - ojca, męża, syna lub brata, którzy reprezentowali je prawnie i społecznie. Kobiet nie spotykało się na ulicach wiele, rzadko wychodziły z domu (gynaikrion – wydzielona część domu tylko dla kobiet). Spotykało się raczej kobiety starsze, samotne, arystokratki, i biedne, zmuszone pracować. Kobiety mogły razem z mężczyznami uczestniczyć w kulcie religijnym, w których pozycja była znacznie wyższa niż w innych dziedzinach życia - dbały o świątynie, a istniały kulty, do którego dostęp miały wyłącznie kobiety.

• NIEWOLNICY – w Atenach żyło wielu niewolników. Większość z nich to niewolnicy domowi lub zatrudnieni przez państwo przy robotach publicznych czy jako pomoc administracyjna (tragarze woźnicy, stajenni, ale i straż miejska). Warunki życia różniły się od zatrudnienia - najcięższy los mieli ci pracujący w kopalniach srebra. Niewielka ilość ziemi i drobne gospodarstwa prywatne i zapewniały takiego popytu na niewolników jak w Rzymie i niewielu znajdowało tam zatrudnienie. Niewolnicy traktowani byli jako część inwentarza właściciela, lecz prawo regulowało pewne prawa niewolników. Nie wolno ich było zabijać ani znęcać się nad nimi, chłosta była dozwolona. Zeznania niewolników były dopuszczane prze sąd, lecz tylko po torturach, bo zdaniem Ateńczyków tylko wtedy niewolnik mówi prawdę. Niewolnik, nad którym się znęcano mógł uciec do świątyni Tezeusza lub Erynii (bogini zemsty), miejsca te miały prawa azylu, skąd trafiał na targ i był sprzedawany innemu właścicielowi. Niewolnik mógł być wyzwolony przez państwo lub swojego pana, lub wykupić się, gdy zebrał odpowiednią sumę - stawał się wtedy metojką, a jego dawny pan zostawał jego opiekunem. Było to jednak zjawisko bardzo marginalne, nieporównywalnie rzadsze niż w Rzymie. Głównymi rynkami niewolników były Korynt, wyspa Delos, Egina, przylądek Sunion w Attyce (ateńska kopalnia srebra) oraz Ateny. Raz w miesiącu na agorze odbywał się targ niewolników. W epoce klasycznej wiele polis zakazywało niewolenia niewolników za długi, więc większość z nich pochodzi spoza greckiego świata - Tracja, Kaukaz, Scytia, Syria, Anatolia, których mieszkańcy byli porywani przez piratów lub sprzedawani w niewolę przez swoich władców.

POLITYKA ZAGRANICZNA PERYKLESA – Ateny w V wieku powołały strukturę polityczną podobną do spartańskiej - symmachię. Pierwszy okres symmachii dotyczy lat 478 – 446 (lata wojen perskich) oraz okres 445 – 431, uważany za szczyt potęgi Aten i określany współcześnie imperium ateńskim. Greckie poleis w okresie wojen perskich szukało opieki u Sparty i Aten, ta pierwsza nie była zainteresowana dalekimi kontaktami, więc wszyscy gremialnie zwrócili się do Aten. Gdy Persowie zostali przegnani sojusznicy Aten chcieli się od niej uniezależnić, co ta im skutecznie utrudniała. Drugi okres opisuje właśnie silne Ateny, które bogacąc się kosztem sojuszników próbują zatrzymać ich w swojej strefie wpływów.
Ateny często interweniowały w sprawy wewnętrzne sojuszników, w których na stałe przebywali ateńscy reprezentanci lub instalowano ateńskie garnizony. Ateny narzuciły również jednolitą walutę, miary i wagi, które ekonomicznie były korzystne, lecz ograniczały suwerenność poleis symmachii. Ostateczny kres dominacji ateńskie przypada na 404 p.n.e. i poddanie Aten Sparcie w wojnie peloponeskiej.

Added to timeline:

Date: