Europa munduan nagusi zenekoa (dec 26, 1870 – aug 26, 1914)
Description:
Ekonomia esparru berri bat
Bigarren Industria Iraultza:
XIX.mendearen azken herenean, berrikuntza teknologikoaei esker Bigarren Industria Iraultza hasi zen. Teknologiak berritzearekin batera, kapitala eta lana beste era batera antolatu ziren; taylorismoa aplikatuz.
Bigarren Industria Iraultzak munduko ekoizpenaren egitura aldatu zuen. Britainia Handiak botere handia galdu zuen finantzetan eta Alemaniak, Frantziak eta AEBk eskuratu zuten botere hori. Industri hauetan jardun zuten:
Metalurgian
Petroliogintzan
Kimikan
Farmazeutikoa
Automobilgintza
Merkataritza hazkundea:
Bigarren bolada industrializatzaile handiaren ondorioz, merkataritza gehiago hedatu zen. Nazioartean merkataritzaren bolumena zazpi aldiz handitu zen.
Arrazoiak:
Garraiobidetan izandako aurrerapena.
Merkataritza askea hedatzea
Gero eta ondasun dibertsifikatuagoak olde handian ekoiztea
Barne-merkataritza ere asko hedatu zen eta langileen soldatak igo egin ziren eta salmenta-bide berriak zabaldu ziren. Ondorioz, masa-kontsumoaren aroa hasi zen. Beste alde batetik, kontsumitzaile gehiago sortu beharra zegoen eta horrek salmenta-bideak osorik aldatu zituen.
Demografia hazkundea eta migrazioa:
Dieta hobetu egin zen ,medikuntzan nahiz osasunean aurrerapenak izan zirelako. Ondorioz, europako biztanleria berriz ere hasi egin zen.
Heriotza-tasa jaitsi egin zen eta horren arabera bizi-itxaropena handitu egin zen. Jaiotza tasak aldiz jaisten joan ziren.
Emigrazioa ere nabarmen areagotu zen; demografia hazkundearekin batera, ez zen enplegua handitu eta ondorioz emigratu egin behar izaten zuten.
Inperio kolonialen sorrera.
Inperialismoaren zergaitia.
XIX. mendearen bukaeran, industrializazioaren aurrerapenak eta herrialdeen arteko lehiak bultzatuta, Europako potentzia nagusiek munduko lurralde zabalak bereganatu eta kolonizatu zituzten (inperialismoa).
Politikoak eta demografiak:
Koloniak Europako potentzien gune estrategiko bihurtu ziren, eta horrela, potentziek koninente guztietan handitu zuten beren botere militarra.
Lurraldeak bereganatu izanak, Europako biztanleria-soberakina finkatzeko bidea eman zuen.
Ekonomikoak:
Munduko ekonomia Europaren mendean zegoenez, Europako industriek merkatuak zabaldu nahi zituzten beren ekoizpen-soberakinak saltzeko, lehengaiak eskuratzea ziurtatzeko, eta irabazi-tasa handiagoak lor zitezkeen lekuetan kapitalak inbertitzeko.
Kulturak eta ideologiak:
Konkista koloniala, esploratzaileek urraturiko bidez baliatu zen eta ikuskera arrazista bat izan zuen oinarri. Europarrek uste zuten beraiei zegokiela ustezko arraza apalagoak, zibilizatzeko eginkizuna, herri kolonizatuetan gizon zurien kultura, erlijioa eta bizimoduak ezarri behar zirela.
Kolonialismoak, halaber, Europako Estatu nazionalista sustatu zuen.
Hedapen koloniala:
Potentzien arteko lehiak sekulako norgehiagokoa eragin zuen, lurralde berriak konkistatu eta menderatzeko.
Afrika kontinenterik kolonizatuena izan zen; britaniarren eta frantsesen asmoak elkarren aurkako talkan aritu ziren. Geroago, beste Estatu batzuk Afrikan finkatu ziren . Lehia areagotzen hasi zela ikusita, Berlingo Nazioarteko Konferentzia egin zen; lurralde berriak okupatzeko baldintzak ezartzeko.
Asian, britaniarrak India kolonizatzen ahalegindu ziren.
Frantziako hedapenaren gunea Indiotxina izan zen.
Txina ezein herrialdek hartu ez bazuen ere, britaniarrek lortu zuten han merkataritzagune batzuk ezartzea; Hong Kong, adibidez.
Konkistaren aurkako erresistentzia:
Hona hemen matxinada adierazgarrienak:
1857an, zipaioak britaniarren agintearen aurka altxatu ziren, baina porrot egin zuten.
Afrikako hegoaldean, tribu zuluek gogor egin zioten britaniarren konkistari, eta 1879an gerra piztu zen.
1899an, Txinan boxerren matxinada piztu zen, atzerritarrak kanporatzeko asmoz. Hainbat potentzia elkarrekin aritu ziren matxinada zapaltzeko (BH, Frantzia..)
Inperio kolonialen antolaketa.
Kolonien administrazioa
Behin konkistatuta, lurraldeak metropoliaren administraziopean gelditzen ziren. Bi kolonia mota zeuden: ustiapen-koloniak eta jendeztatze-koloniak.
Kolonietako gobernuaren antolaketa era batekoa zein bestekoa izanda ere, antolaketa politiko,ekonomiko eta sozialaren funtsezko alderdiak metropoliaren mendean zeuden.
Herri kolonizatuengan sortutako eraginak
Kolonizatzaileek beren interes ekonomikoak eta politikoak lehenetsi zituzten, herri indigenen historia eta ezaugarriak alde batera utzita.
Ekonomian
Mendebaldeak indigeneei lurrak kendu, eta nekazaritza-sail handiak sortu zituen . Kolonoek, natura-aberastasunak arpilatu eta merkatu-ekonomia inposatu zuten, betiere metropoliaren onerako merkataritza-baldintzak ezarrita; hura, mendekotasun ekonomikoaren hasiera izan zen.
Metropoliek bultzatuta, azpiegitura handiak eraiki ziren, lurralde konkistatuak ustiatzeko eta komunikatzeko. Garraiobide berriak lagungarriak izan ziren, baina ez zuten indigenen bizi baldintzak hobetu, eta erdi esklabotzan bizi ziren.
Politikan eta gizartean
Kolonietako administrazioak elite zuzendari berria inposatu zuen, pribilegioz betetako europarrez osatuta.Inperioen arteko mugak ezartzearen ondorioz, elkarren aurkako etniak batu, eta nazio zaharrak zatitu ziren; horrela, muga artifizial asko sortu ziren.
Biztanleriaren eta baliabideen arteko desorekak eraginda, arazoak izaten ziren elikagai-hornikuntzan, eta goseteak sortzen ziren.
Kulturan
Kolonizatzaileek beren hizkuntzak, kristautasuna eta Europako bizimoduak inposatu zituzten eta horrek eragin kaltegarria izan zuen jatorrizko biztanleen sinesmen eta ohituretan. Akulturazioa nabarmendu zen. Irakaskuntza lagungarria gertatu bazen ere natiboak alfabetatzeko, Mendebaldeko zibilizazioaren balioen nagusitasuna erakustea izan zuten helburu nagusia.
Added to timeline:
Historia (Batx 1)
Date:
