Bigarren Mundu Gerra (oct 7, 1939 – jun 7, 1945)
Description:
Bigarren mundu gerra (1939-45)
1939 eta 1945. urteen artean gatazka handi eta dramatikoena gauzatu zen. Bost kontinenteetako nazioek parte hartuko zuten bertan, alderdi batetan edo bestean, eta liskarrak munduaren alde batetatik bestera biderkatuko ziren, europar lautadatik afrikar basamorturaino edo ozeano Pazifikoaren bazterretaraino.
Gerraren aurrekariak:
Versailleseko itunean Alemania iraunduta gelditu zen eta aliatuek Italiari lurraldea zabaltzeari buruz egindako promesak ez zuten bete.
Gutxinaka-gutxinaka, Hitler Versailleseko akordioak apurtu zituen, gauek Alemaniaren gaitasun militarra mugatzen baitzuten.
1933an Nazioen Liga utzi zuen.
1935ean derrigorrezko soldadutza ipini zuen.
Frantziako mugan zegoen Renania militarizatu zuen.
Italia faxista ere Alemaniaren antzeko politika gauzatzen ari zen eta 1935etik 1936ko hasierara bitartean Etiopia konkistatu zuen.
Beraz, bi herrialde faxista hauen arteko elkartasuna laister eman zen 1936an Erroma-Berlin ardatza izeneko ituna sinatu zutenean. Horrela, Alemaniak aliantza sistema eraiki zuen, antzeko ideologiak zituzten estatuekin: Ardatza.
Gerra eragin zuen alderdiak hurrengo nazioek osatzen zuten:
Alemania nazia, Adolf Hitlerrek gidaturikoa. Europako erdialdean eta ekialdean burututako bere politika espantsionista izan zen gatazkaren arrazoi nagusienetarikoa.
Benito Mussolini-k gidaturiko Italia faxista. Alemaniako txotxongilo bezala jardun zuen momentu oro. Bere hedapen-planak Mediterraneoari begira zeuden.
Japonia inperiala, bere jauna Hiro-Hito enperadorea zelarik. Distantziaren eraginez, nazio hau ez zen bere beste aliatuekin era konbinatuan jardutera iritsi, eta bere aldetik gerra inperial bat garatu zuen ozeano Pazifikoan, Txinan eta Indotxinan.
Beste aliatuak: Errumania, Bulgaria, Hungaria eta Finlandiak gerran parte hartu zuten alemaniarren aldean. Espainia frankista neutral mantendu zen, baina Ardatzaren europar politika bermatu zuen.
1938tik aurrera, Hitlerrek jarrera bortitza hartu zuen kanpo-politikan, sinetsita baitzegoen demokraziak ez zirela ausartuko Alemaniari aurre egiten.
1938ko martxoan, Austria inbaditu zuen.
1938ko irailean, Berlinen Konferentzia batera deitu zuen, bertan Alemaniak Txekoslovakiaren lurraldea errespetatuko zuela adostu zuten. Baina 1939ko martxoan, adostasun guztiak apurtuz, Hitlerrek Txekoslovakia osoa inbaditu zuen.
1939ko irailaren 1ean, Alemaniak Polonia inbaditu zuen, lurralde hartako biztanleak alemanak zirela eta. Halaxe hasi zen Bigarren Mundu Gerra.
Beste aliantza sistema bat ere eratu zen, herrialde faxistei aurre egiteko; Aliatuak.
Frantzia
Erresuma Batua: Estatu Batuak gerran sartu ziren arte, Mendebaldeko indar aliatu garrantzitsuena izan zen.
Sobietar Batasuna: 1941ean sartu zen gerran, Ardatzaren indarrek inbaditu zuten ostean. Sobietar armadak egin zuen Alemaniaren kontrako ahalegin beliko handiena 1944 urtera arte.
Estatu Batuak: gerran sartzeak, 1941eko amaieran, gatazkaren bidea erabat aldatu zuen.
Txina: Txinarentzat Bigarren Mundu-Gerra 1937an hasi zen, japoniar inbasioaren ondoren. Lur-fronte zabal bati eutsi zion Niponiar Inperioaren kontra, honen gainean garaipena 1945ean lortu zuen arte.
Beste aliatuak: Poloniak, Jugoslaviak, Greziak eta Ardatzak okupaturiko beste nazioek, garaipen aliatuan garrantzizko papera bete zuten erresistentzia aktiboa eginez.
Ardatzaren erasoaldiak eta garaipenak (1939-42):
Gerraren lehenengo fasea 1039-1942 bitartean izan zen, eta hor lortu zituen Ardatzak bere garaipen nagusiak. 1942tik aurrera, egoera aldatu egin zen, Sobietar Batasuna eta AEB Aliatuen aldean jarri baitziren.
1939 (iraila) Alemaniak Polonia inbaditu zuen.
1940 (apirila). Tropa Alemanek Ipar Europari eraso egin zioten. Danimarka eta Suedia azkar konkistatu zituzten.
Italiak Albania anexionatu zuen.
1940 (maiatza-ekaina). Aste gutxitan Frantzia eta Herbehereak inbaditu zituzten.
1940 (uztaila-iraila). Inglaterrako gudua. Alemanen bonbardaketa masiboak Londresen eta Ingalaterrako hiri nagusietan.
1940-41. Musolinik Grezia okupatzeko egin zuen aleginak huts egin ondoren, Hitler ekialdera eta Balkanetara bideratu zen. Jugoslavia inbaditu egin zuten, eta desagertu egin zen estatu gisa.
Zapalketa gerran zehar:
Ardatzaren ekintza nagusienetakoak izan ziren, okupaturiko guneetan Biztanleria zibilaren aurkako zapalketak:
Japoniak zibilen kontra bereizi gabeko sarraskiak gauzatu zituen Txinan, Indotxinan, Filipinetan eta bere kontrolpean zeuden Pazifikoaren beste irla batzuetan.
Italiak eta Alemaniaren aliatu ziren beste erregimen faxistek oposizio mugimenduak exekuzio, erbesteratze eta bidegabezko espetxeratzeen bidez zapaldu zituzten.
Alemaniak basakeriaren mugak gainditu zituen. Sistematikoki ondorengoak erabili zituen:
Erresistentzia-mugimenduen errepresioa, preso harturiko soldaduen exekuzio masiboak eta gerrari buruzko nazioarteko arau guztien apurketa.
Erregimen naziak gauzaturiko sarraski-politika juduen, ijitoen eta beste gutxiengo etnikoen, zein ezkertiar eta ezinduen, gainean.
Gutxienez sei milioi pertsona izan ziren exekutatuak gaseztatzearen eta beste era batzuen bidez nazien kontzentrazio-esparruetan.
Aliatuen kontraerasoak eta gerraren bukaera:
Estatu Batuak gerran sartzeak, desorekatu egin zuen gatazka Aliatuen alde. 1942an, Ardatzak bataila garrantzitsuak galdu zituen eta horrek inflexio-puntua markatu zuten gerraren bilakaeran.
Ardatzaren lehenengo porrotak:
Errusiako frontean erabakigarria izan zen Stalingrado Gudua.Armada alemanak galdu zuen lehenengo gudu handia izan zen. Hemendik aurrera, sobietarrek erasoaldiari ekin zioten mendebalderantz.
Afrikako iparraldean, 1943ko maiatzean, Afrikako iparraldetik egotzi zituzten alemanak.
Gerraren bukaera Europan (1944-45):
1944ko ekainean iritsi ziren Aliatuak Normandiara. Erresistentzia gogorra jarri ondoren, alemanak erretiratu egin behar izan ziren. Aliatuek abuztuan askatu zuten Paris eta irailean Holanda. Urrian, Greziatik irten ziren Ardatzeko tropak.
Gutxinaka, armada alemanak atzerantz egin zuen, Alemaniarantz. Hala, Aliatuak ekialdetik eta mendebaldetik sartzen hasi ziren Alemanian. 1945ean Alemanak eta haren aliatuek behea jo zuten. Apirilaren 24an, sobietarrak Berlinera heldu ziren eta handik 6 egunera Hitlerrek bere buruaz beste egin zuen. Italian Mussolini hil zuten partisanoek apirilaren 28an; egun batzuk geroako armada alemana errenditu egin zen, eta Italiako penintsula osoa askatzea lortu zen hala.
Gerra Ozeano Barean: Japoniak gerra galdu:
Japoniarrek erresistentzia gogorra jarri zuten, hauentzat errenditzea desohore baitzen. Egoera honek hainbat hildako eragin zituen. Japoniaren erresistentziak 1944ko urrian izan zuen bere puntu gorena, urte hartan agertu baitziren kamikazeak, pilotu suizidak, beren hegazkina etsaiaren kontra leherraraziz hiltzen zirenak.
1944ko azaroan Japoniaren kontrako bonbardaketak egon ziren, hala ere, ez zirudien Japoniak errenditzeko asmorik zeukanik. Horregaitik, Estatu Batuetako Truman presidenteak bi bonba atomiko jaurtitzea erabaki zuen: Hiroshiman eta Nagasakin. Irailaren 2 an errenditu zen Japonia. Gerra bukatu zen.
Gerraren ondorioak:
Demografiaren aldetik, Bigarren Mundu Gerra Lehenengoa baino askoz ere hondagarriagoa izan zen. 50 milioi pertsona inguru hil zen eta lekualdatze masiboak egin ziren.
Lurralde antolaketa: Europan, aipagarriena SESB eta Poloniaren mugak mendebalderantz mugitzea izan zen, Alemaniaren kontura. Alemanek ekialdeko lurren zati bat galdu eta biztanleek germaniar muga berri eta murriztuetara joan behar izan zuten.
SESBk Errusiako antzinako Inperioko muga ia guztiak berreskuratu zituen, baita Baltikoko herriak eta Finlandiarekiko nahiz Errumaniarekiko mugetako lurralde txikiak ere.
Austriak, aliatuek aldi baterako okupatu ondoren, independentzia berreskuratu zuen 1955ean.
Alemania potentzia aliatuen kontrolpean geratu zen eta lau zonatan banatu zuten.
Ekonomia: Munduko zati handi baten ekonomia, batez ere Europako ekonomia hondatuta zegoen gerra amaitzean. Industrian, garraioetan eta hirietan egindako suntsipen materialak oso handiak izan ziren. AEBk ekonomia kapitalista berrantolatzeko ardura hartu zuten eta, SESBk, berriz, eredu sozialista ezarri zuen goitik behera Europa erdialdean eta ekialdean.
Nazioen Liga Lehen Mundu Gerraren ondoren sortu zen, baina bere jarduera mugatua izan zuen.
Erakunde berria eta helburuak: Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, NBE sortzeko karta onetsi zuten San Frantziskon (AEB). Helburu nagusiak:
Nazioarteko arazoak konpontzeko kideen arteko lankidetza erabiltzea.
Lurreko herri guztien eskubide berdintasuna onartzea.
Munduko nazioen arteko adiskidetasun harremanak sustatzea.
Added to timeline:
Historia (Batx 1)
Date:
