Erradikalizazioa: Etapa errepublikanoa (jun 7, 1792 – feb 7, 1799)
Description:
Erradikalizazioa: Etapa errepublikanoa (1792-99):
Konbentzio Nazionalak Errepublika ezarri zuen (1792):
1792ko Apirilean, Asanblea Nazionalak potzentzia absolutistei gerra deklaratu zien (Austria Prusia). Hauek Frantzia inbadituko zutela mehatxatzen baitzuten.
Uztailean, Austriako armada Paristik gertu zegoen, eta hori, Parisentzako mehatxu bat zenez Asanblea Nazionalak 20.000 boluntariori laguntza eskatu zion. Baina, erregea erabaki honen aurka agertu zen. Hori dela eta, Parisko klase-herritarrak, diputatu ( girondinoak eta jakobinoak) batzuen oniritziarekin, matxinada egin zuten 1792an. Tuilerien jauregiari eraso egin, eta errege Luis XVI.a, haren emazte Mª Antonieta eta gainerako senitartekoak atxilotu zituzten.
Irailaren 20an sufragio unibertsalez hautaturiko Asanblea konstituziogile berria (Konbentzio Nazionala) bildu zen. Hauen lehen neurria monarkia deuzestatzea eta Errepublika ezartzea izan ziren.
Girondinoen errepublika (1792ko iraila-1793ko ekaina):
Konbentzio horretan Girondinoak izan ziren gehiengoa lortu zutenak, hauen buru Brissot zelarik. Errepublika eta sufragio unibertsala behingoz ezarri zirenean gailurrera iritsi zirela uste zuten, baina jakobinoak (erradikalagoak zirenak) iraultza herritarrago bat nahi zuten, gizartea-berdintasunean aurrera egiteko.
Hala ere, talde biak, ez zeuden ados monarkiaz. Lehenengoek erregea zigortu nahi zuten. Bigarrenek, aldiz, erregea epaitu, kondenatu eta hil egin nahi zuten. Azkenean, herritarren presioaren ondorioz, Luis XVI.a 1793ko urtarrilean gilotinaz hil zuten eta ondoren erregina.
Egoera gero eta nahasiagoa zen, iraultzaren aurka baitzegoen jendea; adibidez, nekazariak. Gainera beste potzentzia absolutista batzuk (Espainia, BH, Holanda…) Frantziaren aurkako gerran sartu ziren. Bestalde, elikagai ezak herritarren artean gosea eta haserrea eragin zuen.
Jakobinoak egoera hau girondinoei leporatu zien. 1793ko ekainean lider erradikalenek konbentzioari eraso egin, diputatu girondino nagusiak atxilotu eta hil egin zituzten. Horrela boterea jakobinoen eskuetan geratu zen.
Jakobinoen errepublika (1793ko ekaina-1794 uztaila):
Jakobinoek, 1793 an, Konstituzio berri bat egin zuten, demokrazia sozialaren printzipioak indarrean jartzeko: herri-subiranotasuna, gizonezkoen sufragio unibertsala, eskubide feudalak ezabatzea, antzinako jauntxoei erreskaterik ez ordaintzea.
Era berean, gizartea erreformatzeko neurriak hartu zituzten aro berri bat eraikitzeko asmotan: nekazaritza-lurren jabetza banatzea, gehienezko prezio bat ezartzea (Maximun Legea), espekulatzaileak zigortzea, irakaskuntza doakoa, gizarte-laguntzak eta gizartea deskristautzea.
Armada bera ere demokratizatu egin zen, herri klaseko jendeak ofizial bilakatzeko aukera baitzuen.
Ideia horiek guztiak inposatze aldera, Konstituzioak ezarritako bermeak murriztu, eta gaintekeriaz gobernatu zen. Horrela, gobernu iraultzaile bat osatu zen, Herri Salbazioko Batzordea, jakobinoen lider nagusiak gidatuta. Gobernu berriak Izualdia xedatu zuen; horrekin bat, iraultzaren aurkako ekintzak egin izanaren susmagarriak atxilotu, herri-auzitegiek epaitu eta, haietariko asko, exekutatzen zituzten (Susmagarriei buruzko Legea)
Herri Salbazioko Batzordearen agintekeriak gero eta haserre handiagoa eragin zuen. Konbentzioan estatu-kolpe bat jotzearen ondorioz, Robespierre atxilotu eta, haren jarraitzaileekin batera, 1794ko uztailean gillotinaz hil zuten.
Errepublika burges moderatua (1794-1799):
Robespierren heriotzaren ondoren, Konbentzioa burges moderatuen esku geratu zen. Honek, jakobinoak bertak behera geratzea eragin zuen; jakobinoen klubak debekatu eta kide askao atxilotu zituzten. 1795eko Konstituzio berriak sufragio zentsitarioa ezarri eta direktorioa osatu zuen (bost kideko gobernua)
Batzuk absolutismora bueltatzea eskatzen zuten. Herri klaseak, aldiz, jakobinoen itzulera eskatzen zuten.
Burgesek Napoleon Bonaparterengan jarri zuten begirada. Bera zen aukera onena herri-sektoreen gehiekigeria demokratikoak eragozteko. Beraz, burgesen eta armadaren laguntzaz, 1799an Napoleonek estatu-kolpea eman zuen eta boterea bere eskutan geratu zen.
Added to timeline:
Historia (Batx 1)
Date:
