jul 9, 1916 - 1916: Türkistan İsyanı

Description:

I. Dünya Savası sırasında asker ihtiyacı karşılamak için Rus İmparatorluğu, Türkistan Türklerinden yarım milyon kişinin Rus ordusuna alınması kararını verdi. Rus hükümetinin bu kararı Türkler tarafından yoğun tepkiyle karşılandı. 1916 Temmuzu’nda başlayan isyan kısa zamanda bütün Türkistan’a yayılarak, bağımsızlık mücadelesine dönüştü. Ancak isyancıların lidersiz oluşu, organize olamamaları Rus kuvvetleri karşısında etkili olamamalarına neden oldu. İsyandan bir süre önce, Münevver Kaari, Pehlivan Niyaz, Osman Hoca, Kaari Kâmil ve Abidcan Mahmud’un Rus kuvvetlerine karşı bir direniş örgütü kurma girişimleri sonuçsuz kalmıştı. Örgütlenmeden yoksun, yeterli silah ve donanıma sahip olmayan isyancılar yaklaşık altı aydan Rus kuvvetlerine direndiler. 1917 başlarında ayaklanma bastırıldığı zaman 673 bin Türk hayatını kaybetmiş, 168 bin Türk sürgün edilmiş ve 300 bine yakın Türk de Doğu Türkistan’a kaçmak zorunda kalmıştı. Rus yetkilileri yakaladıkları isyancıların tüm mal varlığına el koydular.

İsyanın başlaması üzerine Duma'da yapılan görüşmeler sonucunda bölgeye, Müslüman Fraksiyonu başkanı Tevkilev'in de bulunduğu bir komisyon gönderilmesine karar verildi. Komisyon, 15 Ağustos - 12 Eylül 1916 tarihleri arasında Türkistan'da incelemelerde bulundu.