Berrezarkuntza eta iraultza liberalak eta nazionalistak (13 янв 1789 г. – 14 март 1871 г.)

Описание:

Iraultza Liberalak:

Liberalismo eta nazionalismoak Vienako Kongresuan ezarritako ordenari aurre egin nahi zioten. Lehen bultzada iraultzaileak, 1820 eta 1830aren artekoak, kontinentea goitik behera astindu zuen, sistema konstituzionalak eta nazio zanpatuentzako eskubideak eskatuz.

Liberalismoa, nazionalismoa eta gizarte-arazoak:

Frantziar iraultzaren oinordeko ziren bi mugimendu Berrezarpenaren kontra agertu ziren segidako bultzada iraultzaileetan: liberalismoa eta nazionalismoa.

Liberalismoa:
Bere funtsezko printzipioak hurrengoak ziren:

-Banakakoen askatasunen eta eskubideen defentsa.
-Biztanle guztien berdintasuna legearen aurrean.
-Subiranotasun nazionala, horren gauzapena Konstituzioa delarik, guztion gainetik, erregea barne, dagoen nazioaren funtsezko legea dena.
-Botereen banaketa, Montesquieu-ren teoria jarraituz
-Kudeaketa publikoaren kontrola, publizitatea eta prentsa-askatasunaren bitartez.

Nazionalismoa:
-Nazioa, arraza, hizkuntza eta historian oinarritzen den elkartetzat duen baieztapena, monarkien ondare-eskubideek sorturiko muga artifizialen aurrean.
-Nazionalistek hurrengoa bultzatzen zuten Vienako Kongresuan berreraikitako maparen kontra:
-Estatu ezberdinetan banatutako erkidego nazionalen batasuna, Alemania eta Italia esaterako (nazionalismo zentripetua).
-Estatu multinazionalek azpiratutako herrien independentzia, Austriar Inperioa edo turkiar otomandarra bezala (nazionalismo zentrifugoa).

Lehen mugimendu iraultzaileak:

Espainian Riegoren altxatze militarrak bolada iraultzaileei hasiera eman zien Europan, Amerikako mugimendu independentista eta liberalek lorturiko arrakastak ere adore emanda.
Italia: Napolin, karbonarioek, liberal kutsuko erakunde sekretuak, Nola-ko altxamendua hasi zuten (1820) Bi Sizilietako Fernando I.aren kontra (1816-1825). Erregeak 1912ko espainiarraren oso antzekoa zen Konstituzioa zin egin behar izan zuen. Mugimendu nazionalista Italiako iparraldera zabaldu zen eta Piemonteko Karlos Alberto printzeak, 1821etik erregeak, Konstituzio bat eman zien. Troppau eta Laybacheko kongresuetan (1821), Aliantza Santuak Austriaren parte hartzea italiar erregimen konstituzional berrien kontra erabaki zuen, eta absolutismoa Napolin eta Piemonten berrezarri zen.
Portugal: 1820an, matxinada militar batek Oporton Joan IV.ak (1816-1826) Konstituzio bat aldarrika zezan behartu zuen (1822), baina hurrengo urtean Estatu-kolpe batek erregimen liberala ezabatu zuen.
Grezia: 1821ean turkoen kontrako askapenerako gerra hasi zen eta, Ingalaterra, Frantzia eta Errusiaren laguntzarekin grekoek independentzia lortu zuten (1830).
Errusia: dekabristen matxinada (1825), bortizki zapalduta.

1830eko Iraultza:

Frantzia: Luis XVIII.aren ondorengoak, Karlos X.ak (1824-1830), monarkiari norabide ultrakontserbadorea ematen dio, honek haserre gogorra eragiten duelarik. 1830eko ekainean, erregeak Diputatuen Ganbera disolbatu zuen eta askatasunak oraindik gehiago mugatu zituen, honek iraultza piztu zuelarik. Iraultzaileek Paris hartu zuten "hiru egun loriatsu"en zehar (uztailaren 27, 28 eta 29). Karlos X.ak koroari uko egin zion eta Luis Felipe Orleanseko (1830-1848) dukeak hartu zuen tronua.
Belgika: abuztuan, iraultza Belgikara zabaldu zen. Alderdi liberala eta katolikoa ez zeuden pozik Holandarekin zegoen batasun politikoarekin, eta gainera, hazten zegoen burgesia nazionalak haserrez ikusten zuen Gilermo I.aren (1815-1840) autoritarismoa. Abuztuan, Frantzia eta Ingalaterraren laguntzaz, iraultza nazio osotik zabaldu zen. Holandarrek alde egin zuten eta Belgikak independentzia lortu zuen. Koroa Saxonia-Koburgo-ko Leopoldo I.aren (1831-1865) eskutan gelditu zen eta Konstituzio liberal bat aldarrikatu zen.
Polonia: 1830eko azaroan iraultza piztu zen, errusiar nagusitasuna amaiarazteko nahiak inspiraturik. 1831eko urtarrilean Dietak independentzia aldarrikatu zuen, baina errusiar armadak poloniarrak garaitu zituen Ostrolenkan, eta Varsovia hartu zuen.
Eragin gutxiagoko beste mugimendu iraultzaileak egon ziren Italiako iparraldean austriar nagusitasunaren kontra eta hiri alemaniar desberdinetan (1830-1833).

Добавлено на ленту времени:

Дата: