Okres nowoasyryjski (1 gen 935 anni a. C. – 1 gen 612 anni a. C.)

Descrizione:

wraz z nowym tysiącleciem zaczęła odbudowywać się Asyria, która bardzo szybko uporała się z konsekwencjami wielkiej migracji, a za sąsiadów nie miała już potężnych imperiów, a plemienne państewka chaldejskie, aramejskie i posthetyckie. Stanęła przed historyczną szansą, którą wykorzystała w pełni. Asyria pozbawiona była złóż naturalnych, co uzależniało ją od handlu – na szczęście leżała na skrzyżowaniu szlaków północy z Armenii, Elamu, Babilonii, Anatolii i Syrii, a aby zagwarantować sobie surowce i stabilność gospodarczą musi podporządkować i utrzymać szlaki handlowe - napędzało to podbój dla zyskania zasobów dla dalszych podbojów. Ojcami potęgi Nowo-Asyrii byli jej trzej pierwsi królowie Aszur-dan II, Adad-nirari II, Tukulti-Ninurta II. Pierwszy uporządkował kwestie wewnętrze państwa i przygotował gospodarkę pod pierwsze podboje, drugi wyruszył na pierwsze wojny ofensywne od 150 lat podporządkowując sobie środkową Babilonię pogórze armeńskie na północy, pogórze Zagrosu na wschodzie oraz dotarł do Eufratu za zachodzie. Trzeci z nich utrzymał zdobycze ojca i triumfalnie przeszedł przez Babilonię.
Następny z królów Aszur-nasir-apli II (884-858 p.n.e.) zreformował armię i rozpoczął wielkie podboje poza rodzimą Mezopotamię do Syrii i Anatolii. Kolejny z władców dotarł nad Morze Śródziemne i zebrał trybut od miast fenickich, które zaskoczył zasięg i szybkość armii asyryjskiej. Aszur-nasir-apil zapisał się jako bezwzględny okrutnik tłumiący wszelkie przejawy nieposłuszeństwa z przesadnym okrucieństwem, co jednak może świadczyć o zaplanowanej polityce terroru mającej trzymać w szachu wszystkie ludy i ich armie. Był on również dobrym organizatorem i urbanistą, a nowa stolica Kalchu była pełna parków, ogrodów oraz posiadała kanalizację. Do budowy wielkich projektów potrzeba wielkich nakładów siły roboczej, co zapoczątkowało politykę masowych przesiedleń ludności podbitej, który osiągnie szczyt w późniejszych wiekach. Od połowy IX wieku Asyria musiała wyhamować - w Syrii zawiązała się silna koalicja, która wypędziła Asyryjczyków z powrotem za Eufrat, od północy zaś powstało nowe silne państwo protoormiańskie Urartu, które zagrażało asyryjskim interesom. Od wschodu zagrażał im kolejny nowy przeciwnik – Medowie. Kraj na 100 lat zawisł nad przepaścią pogrążony w anarchii po wojnach domowych i upadku autorytetu króla.

Na tronie zasiadł Tiglatpilesara III (745-727 p.n.e.), który przejął kraj w ruinie. Proces rozkładu zaszedł tak daleko, że wszystkie wewnętrzne strony konfliktu doszły do porozumienia, że dalsze takie działania zagrażają ich egzystencji, co zmotywowało ich do skupienia się wokół nowego króla, któremu udało się podnieść kraj. Pierwszą i kluczową reformą była przebudowa armii, która polegała na podziale armii na mniejsze (kilkunastotysięczne), ale szybsze w ruchu i działaniu jednostki o pełnej zdolności bojowej. Taka nowa armia przyniosła Tiglatpilesarowi wielkie zwycięstwa. Pierwszym celem było ujarzmienie panoszących się wszędzie Aramejczyków, dalej odzyskanie Syrii i wielkie zwycięstwo nad koalicją syryjsko-ormiańską w bitwie pod Kisztan (743). Kolejna kampania (735) ruszyła na północ w celu odbicia szlaków handlowych z rąk Urartu, w międzyczasie widząc zaangażowanie na północy - Syria przy wsparciu Fenicjan i Żydów wszczęli bunt. W bezprecedensowym ruchu, król przerzucił część swojej armii na południe walcząc na dwa fronty odnosząc całkowite zwycięstwo - Urartu wyparto daleko za góry, a Syrię przemianowano z siatki wasali w jednolitą asyryjską prowincję ze stolicą w Damaszku, Izrael doszczętnie spalono. W 729 ruszył w nowym kierunku, na Babilon, który prędko podbił koronując się na króla (pozór unii personalnej miał zapewnić wierność miast babilońskich). Nowinką asyryjską było wprowadzenie prowincji, czyli wprowadzania asyryjskiej administracji pod ochroną asyryjskiej armii na nowopodbitych terenach. Zapewniało to posłuszeństwo i skuteczne zbieranie danin. Ważnym elementem budowania imperium Tiglatpilesara były masowe deportacje często całych niepokornych narodów z ich rodzimych ziem (z Babilonii deportowano ponad 150 tys osób. Miało to na celu nie tylko spacyfikować podbite ludy, ale i zasiedlić słabo rozwinięte ziemie centralne między Mezopotamią, a Syrią. Kraj był stabilny i silny jak nigdy, nawet bunty arystokracji po śmierci króla nic nie zmieniły. Po krótkich zawirowaniach na tron wyniesiono nowego władcę

Sargona II Wielkiego (722-705 p.n.e.), którego panowanie zaczyna się falą buntów wspieranych przez wszystkie ościenne imperia (Egipt, Frygię, Urartu, Elam). Po kilkuletnich walkach w Palestynie i Anatolii zapanował spokój, a państwo asyryjskie stanęło na granicy z Egiptem. Na północy zaś ostatecznie zlikwidował państwo Urartu, które nigdy już się nie odrodziło. Kolejne przejęcia tronu wiązały się z buntami wspieranymi przez Egipt, kolejnymi sukcesami Asyrii i deportowaniami setek tysięcy osób.
Administracyjnie kraj był niejednorodny - istniało kilka stopni zależności od Króla. Ludy, państwa czy miasta, które poddały się bez walki zachowywały dużą swobodę i samorządność w zamian za obowiązek podatkowy plus ochronę ze strony niezawodnej armii asyryjskiej. Ludy które podbito siłą, a te które w szczególności lubiły się buntować zmieniano w prowincje, z gubernatorem pochodzącym z lokalnej arystokracji, mógł to być lokalny dotychczasowy monarcha lub wprowadzano asyryjskiego gubernatora likwidując jakiejkolwiek elementy dotychczasowej państwowości i deportację lokalnych elit. Wszystko zależało od decyzji króla Asyrii. W spojeniu tak dalekich często zakątków pomagała powołana poczta i system królewskich posłańców, a wierność i skuteczność władz lokalnych oceniały regularne inspekcje ze stolicy.
W I połowie VII w. p.n.e. pobito Egipt, co niewątpliwie było sukcesem militarnym, ale wykazało pierwsze pęknięcia w administracji, a zyski z podboju dolnego Nilu były znacznie niższe niż koszty okupacji i administracji daleko od serca państwa. W tym samym czasie na północy i wschodzie zwiększyła się aktywność ludów Indo-Irańskich - Medów, Kimmeriów, Scytów, którzy wykorzystując upadek Urartu przeszli do Armenii i Anatolii. Za największe zagrożenie Asyria uważała Medów, lecz sprawne zabiegi dyplomatyczne nie dopuszczały do konsolidacji skłóconych Medów. Ten stan zaczął się jednak zmieniać właśnie w VII wieku, gdy Medowie rośli w siłę, a Asyria zmuszona była coraz większe środki przeznaczać na zabezpieczenie granic północno-wschodnich.

W tych trudnych czasach na tronie zasiada Aszurbanipal (668-627 p.n.e.), który dokończył długą, żmudną i brutalną wojnę z Egiptem. Długie zaangażowanie nad Nilem wyczerpało skarbiec, który nie mógł się napełniać przez odcięcie przez Scytów północnych szlaków handlowych niezbędnych do zachowania równowagi w Asyrii. Równocześnie wrzało w Babilonii, gdzie starszy brat króla Szamasz-szum-ukin koronował się na króla Babilonu w zgodzie z wolą ojca, której Aszurbanipal nie wypełnił zagarniając oba trony. Nowy władca Babilonu zyskał wsparcie szerokiej kolacji – Elamu, Chaldejczyków, Arabów i miast syryjskich, egipskich buntowników oraz Lydii. Mimo takiego ogromu wrogów Aszurbanipal zwyciężył, choć było to doraźne zwycięstwo. Zdziesiątkowana armia odcięta od medyjskich koni straciła starą siłę, a gniew jaki padł na pokonanych nie był już tak bezwzględny co jasno pokazywało światu słabość Asyrii, która zaczęła się decentralizować. W 626 p.n.e. usamodzielniła się Babilonia, która w sojuszu z Medami zlikwidowała państwo asyryjskie dzieląc się jej terytorium po linii Tygrysu. Pakt babilońsko-medyjski utworzył nowy ład polityczny, który zburzyli kilkadziesiąt lat później Persowi

Aggiunto al nastro di tempo:

Data: