1 gen 996 anni a. C. - Grecja

Descrizione:

Polis grecka – geneza i organizacja

Pomimo widocznego regresu kulturowego w Grecji wieków ciemnych powoli zaczęły kreować się zalążki kultury klasycznej. Ok X wieku w Grecji pojawiło się żelazo, które sukcesywnie wypierało brąz jako główny materiał do produkcji broni i narzędzi. W tym okresie zaczęła również powstawać kultura klasyczna – to wtedy powstały pierwsze sanktuaria, np w Delfach ku czci Apollina czy Zeusa w Olimpii. W końcowym okresie epoki (IX wiek) żył Homer, twórca Iliady i Odysei, które stanowiły ważny element budowania tożsamości klasycznych Greków.
Z biegiem czasu odbudowywała się tkanka społeczna rozporoszona po upadku Myken. Wykształciły się dwie formy organizacji społecznej - miejskie poleis oraz wiejskie ethnos. Poleis (polis) jako miasta występowały głównie na obszarach wpływów byłej kultury mykeńskiej. Ethnos dominował na terenach słabiej zaludnionych, zwłaszcza północnej Grecji przyjmując pasterski charakter, a z czasem część z nich przekształciła się w państwa związkowe nieskupione wokół jednego ośrodka. Miasta archaiczne powstawały często na gruzach starych ośrodków mykeńskich (Teby, ateński Akropol) - sama nazwa poleis oznaczała (miejsca ufortyfikowane – poj. polis). Oddolny charakter integracji przesunął serce wspólnoty z pałacu (na wzór mykeński) na agorę, czyli plac w centrum, główne miejsce handlu i zgromadzeń. Zjawisko to nie zachodziło wszędzie tak samo, np Smyrna (najstarsza grecka osada w Azji Mniejszej) skupiała całą populację w murach miejskich, Sparta natomiast powstała z połączenia kilku osad ze wspólną agorą - łączenie kilku osad w jedną strukturę nazywa się synojkizmem (synoikismos).
Wraz ze rozwojem polis zanikała władza królewska zastępowana władzą kolegialną. Władza królewska ostała się na rubieżach świata greckiego (Macedonia), a tytuł króla istniał również w niektórych demokratycznych poleis, lecz pełnił wyłącznie rolę symboliczną. Z poleis wiążę się pojęcie politai czyli ludzie związani z daną poleis, którzy czują odpowiedzialność za tą wspólnotą i wspólnie ją tworzą, nie ma tu obywateli czy poddanych – to ludzie w praktyce tworzą poleis a nie są jej zależni.
Znaczna większość mieszkańców archaicznych poleis stanowili rolnicy i ich rodziny. Istniały już jednostki zajmujące się handlem, lecz nadal stanowili niewielki procent. Istniała również grupa bez stałego dochodu, która jako pracownicy najemni zatrudniali się na polach (była to jednak również niewielka ilość). Istnieją dowody na istnienie wówczas już niewolnictwa, lecz mało o nim wiadomo. Pewne jest, że nie stanowiło dużego odsetka zatrudnionych, a na 1 lub 2 niewolników mogli sobie pozwolić tylko najbogatsi politai. Władzę w poleis sprawowali najbardziej wpływowi - czyli duzi posiadacze ziemscy, którzy kupowali jej coraz więcej, źródła określają ich jako “najlepsi” (aristoi) - arystokracja. Aristoi tworzyli rady rządzące (boule), a pozycja zgromadzeń ludowych pozostawała bardzo słaba. Struktura społeczna nie była prawnie usankcjonowana, a aristoi od pozostałych dzieł tylko majątek i wynikające z tego wpływy - ludzie bogacili się inni bankrutowali i tracili przywileje. O pozycji aristoi świadczył również ich monopol na wojnę - żelazo było drogie, nie mówiąc o koniach. Po zwycięskich starciach aristoi spotykali się na symposionach (gr. wspólne picie), gdzie przy winie opowiadano historie i przechwalano się swoimi wyczynami - była to rozrywka tylko dla najbogatszych mężczyzn, wolnych kobiet nie wpuszczano (tylko niewolnice i kurtyzany). Liczne rozmowy, poematy i muzyka powstałe na sympozjonach mogły być zaczątkiem wysokiej kultury indywidualnej jaka zrodziła się w Grecji – pisano wiersze dla przyjemności nie dla chwały bogów czy faraonów, a długie rozmowy przekształcały się w debaty i wykreowały greckie sztuki retoryczne i umiejętność krytycznego myślenia, niezbędna dla wszelkich form demokratycznych, innowacji i filozofii. Zamiłowaniem aristoi był również sport i rywalizacja, które przekształciły się w greckie umiłowanie do piękna ludzkiego ciała i tężyzny fizycznej. Zaczęto organizować zawody sportowe – najstarsze w Olimpii ku czci Zeusa (776 p.n.e.), igrzyska pytyjskie w Delfach (od 582 p.n.e.), ismijskie w Koryncie (581 p.n.e.) i nemejskie (573 p.n.e.).

Aggiunto al nastro di tempo:

Data: