Starożytny Egipt (1 ene 3100 año aC – 1 ene 641 año)

Descripción:

Pismo egipskie powstało w swojej najstarszej hieroglificznej formie z początkiem okresu dynastycznego (ok 3000 p.n.e.) już w pełni ukształtowanych piktogramów. Taka forma pisma była bardzo konserwatywna do końca nie ulegając poważniejszym zmianom a używana była w tekstach oficjalnych, malowane lub ryte na pomnikach, grobowcach, świątyniach. Potrzeba pisma na codzienny użytek szybko wykształciła uproszczone hieroglify – pismo hieratyczne, które zapisywano na dokumentacji papirusowej (używano tej formy do III w. p.n.e.). Najmłodszym z systemów pism było pismo demotyczne (VII w. p.n.e.), które jako również jako pismo wyrazowe (jeden znak jeden wyraz) było już mocno zniekształcone od oryginalnych hieroglifów. Pismo demotyczne (demotikos – ludowy) było używane w codziennej korespondencji. Demotyk posiadał kilka elementów sylabicznych do zapisu wyrazów obcych oraz imion, co pozwoliło na odszyfrowanie hieroglifów przy użyciu Kamienia z Rosetty, na którym zawarto dekret królewski w grece, demotyku i hieroglifach (1822).

Warunki naturalne Egiptu –
Warunki naturalne Egiptu są wyjątkowe - całą powstała cywilizacja skupiała się wokół rzeki Nil. Północna część - delta Nilu nazywana była Dolnym Egiptem. Region niezwykle żyzny poprzecinany niezliczonymi odnogami delty. Będąc najbliższej biskiego wschodu jako pierwszy miał dostęp do nowych technologii, ale i był pierwszym kierunkiem inwazji na Egipt. Regionem na południe od oazy Fajum (na zachód od Gizy) po I kataraktę (pierwszy licząc od północy naturalny stopień wodny na Nilu, okolice Asuanu) nazywamy Egiptem Górnym. Wąski kilkukilometrowy pas żyznej ziemi otulający Nil otoczony od zachodu i wschodu pustynnymi wyżynami. Poprzez uzależnienie od wylewów Nilu niezbędne było powstanie tu systemów irygacyjnych, co zapoczątkowało powstawanie protopaństwa, które ostatecznie ze stolicą w Tebach zjednoczyło cały Egipt. Związane z Egiptem Górnym były regiony oaz na pustyni libijskiej na zachodzie, oraz Nubia na południu. Nubia podzielona jak Egipt na Dolny (Wawat) oraz Dolny (Kush) był częstym kierunkiem wypraw zbrojnych faraonów, których władza siegała czasem i po piątą kataraktę (północny Sudan). Egipt poprzez dostęp do pustynnych wzgórz miał duże zasoby surowcowe, zarówno budowlane jak i kruszców szlachetnych i metali.
Egipt przez swój niepowtarzalny charakter leżał na uboczy innych cywilizacji, które mieszały się ze sobą, a jego połączenie przez wąskie gardło pustynnego Synaju utrudniało kontakty z Mezopotamią i Syropalestyną. Pozwoliło to Egiptowi na wykształcenie niezwykle stabilnego kręgu kulturowego i religijnego, który ulegał bardzo małym zmianom na przestrzeni 3 tysiącleci. Bliżsi sąsiedzi jako Kusz, Nubia czy plemiona libijskie były zbyt słabe by mogły na trwałe stanowić zagrożenie. Podstawowym źródłem wojen i kryzysów były kwestie wewnętrzne

Wielkie rzeki jako podstawa gospodarcza w Mezopotamii i Egipcie


wczesnodynastycznym. Na czele państwa i ludu stał król (faraon – gr. Pharao – egy. Per’o “wielki dom”), był on żywym bogiem, najwyższym kapłanem i władcą absolutnym. W Starym Państwie prawą ręką faraona i głową aparatu urzędniczego był wezyr, w Nowym Państwie było 2ch wezyrów - północy i południa. Podstawową jednostką administracji był nom (22 nomy Egipt Dolny, 20 nomów Egipt Górny), a podział ten ukształtował się w pierwszych wiekach Egiptu na podstawie wspólnot korzystających z jednego lokalnego systemu irygacji. Sytuacja podobna do Sumeru, lecz tutaj znacznie szybciej powstał organizm państwowy, który zahamował drogę powstaniu państw-miast. Nomarchowie władali całą lokalną administracją. Obok faraona i urzędników do klasy panującej zaliczamy również kapłanów, których pozycja systematycznie rosła przez wszystkie wieki, by często mieć władzę potężną od Faraona. Wpływy kapłanów wynikały z połączenia wszechobecności religii egipskiej, która dotykała każdego aspektu życia człowieka z tradycją totalnej władzy absolutnej. Elementem spajającym wszystkie trzy kasty rządzącej była arystokracja rodowa, którzy obsadzali wszystkie najważniejsze urzędy i zapewniali kadry dla hierarchów kapłańskich, którzy sami byli dziećmi możnych. Masę ludności Egiptu stanowiły różne klasy ludzi wolnych: chłopo-rolnicy, rzemieślnicy, handlarze, niżsi urzędnicy, nadzorcy, żołnierze, robotnicy. Chłopi byli prawnie ludźmi wolnymi, lecz mieli obowiązek w danych porach roku pracować na polach państwowych lub świątynnych, a sami posiadali tylko niewielki skrawek ziemi do wyżywienia rodziny, podczas gdy głównym ich dochodem była zapłata za pracę na polach państwowych. Rzemieślnicy podobnie jak chłopi większość pracy poświęcali na zleceniach publicznych. Żołnierze stanowili trzecią podstawową klasę niższą, a kariera w wojsku była dobrą szansą na awans społeczny. Niewolnictwo w Egipcie było marginalne, rozwinęło się nieco za czasów Nowego Państwa, ale pozostawało w ramach niewolnictwa domowego - służby dla najbogatszych.
Gospodarka w 90% opierała się na produkcji rolnej – Egipt stał zbożem. Istnienie Egiptu było całkowicie uzależnione od przewidywalnych i rokrocznych wylewów Nilu, które użyźniały pola. Bogata gleba pozwalała zbierać żniwa 3 razy do roku, a pola uprawne ciągnęły się wąskim pasem wzdłuż Nilu i zajmowały całą deltę. Elementem sukcesu rolnictwa egipskiego była irygacja, która miała 2 zadania - nawadniać pola w okresie, gdy było mało wody oraz odprowadzać jej nadmiar, gdy było za dużo. Uprawiano głównie zboża - jęczmień, pszenica, proso i orkisz, oraz w niewielkim stopniu warzywa (cebula, czosnek, ogórki, rzepa, groch). Uprawiano również sady – daktylowce, figowce i gaje oliwne. Ważnym elementem uzupełnienia diety były ryby i wodne ptactwo, których nad Nilem nie brakowało. Rzemiosło egipskie zajmowało się prawie wszystkim czym się dało, tkactwo, kowalstwo, ceramika, wikliniarstwo, ciesielstwo, szkutnictwo, rzemiosło artystyczne, metalurgia. Suche pustynne wzgórza zapewniały bogate złoża metali, cyny, żelaza, miedzi, ale i kamieni szlachetnych, złota, szmaragdów, turkusów. Bogactwem Egiptu było świetnie rozwinięte kamieniarstwo, które dzięki bogatym pokładom granitu, piaskowca, wapienia, bazaltu, gipsu, itd. Było wstanie wznosić budowle, które w niemal nienaruszonym stanie stoją do dziś, czego nie można powiedzieć o pochodzących z tego samego okresu równie monumentalnych budowlach sumeryjskich.

• Egipski system wierzeń – s. 104
Egipski system wierzeń był niezwykle istotny dla Egipcjan, którzy każdą czynność poświęcali bogom, a każdy akt polityczny i kulturowy wymagał boskiej obecności. Świat egipskich bogów był niezwykle rozbudowany i nigdy nie został w pełni usystematyzowany. We wczesnych wiekach Starego Państwa w teologii egipskiej wygrała doktryna solarna stawiająca boga słońca Ra na czele panteonu. Zgodnie z powstałą na skutego tego mitologii Ra wyłonił się z wszechoceanu Nun i stworzył Geb i Nut (ziemia i niebo), które zrodził boskie rodzeństwo Ozyrysa, Izydę, Seta i Nefryda. Dominacja Ra (Re) pozwoliła w dalszych wiekach wzrost znaczenia innego bóstwa - Amona, a jego kult połączył się z Ra by stworzyć naczelnego Amon-Ra. Amon z centrum religijnym w Tebach posiadał w mieście dwie wielkie świątynie Luksor i Karnak, a jego coroczną podróż między świątyniami dotyczy święto Opet - największe święto ku czci Amona.
Egipcjanie mieli hopla na punkcie życia pozagrobowego. Śmierć oznaczała oddzielenie ciała od duszy, która podróżowała do drugiego życia. Przejście do drugiego życia wiązało się z zapewnieniem wszystkiego co można potrzebować w zaświatach - jedzenie, ubrania, zabawki, narzędzia, kosmetyki. Na mumifikację mogli sobie pozwolić wyłącznie najbogatsi, podczas której wyciągano im wszystkie organy (które grzebano ze zmarłym w oddzielnych urnach), balsamowano ciało i grzebano w masztabach, a później w wykutych grotach i większych nekropoliach. Biedni chowani bliskich na pustyni. Istotną rolę w pochówku pełniły liczne zaklęcia inkantowane z Księgo Umarłych, które miały ułatwić drogą przez noc i zabezpieczyć grobowiec. Każda dusza stawała przed sądem Ozyrysa, który ważył zasługi i grzechy zmarłego - jeśli była to osoba godna trafiała do raju, jeśli podła przepadała w nicość.
Egipski panteon:

• Ra - bóg słońca, najwyższy ojciec, stwórca świata (Amon/Ra) (orzeł)

• Amon - bóg wiatrów i urodzaju (Amon/Ra) (baran)

• Ptah - stwórca świata, bóg rzemiosła, twóca ludzi

• Atum - bóg zachodzącego Słońca

• Horus - bóg nieba (sokół)

• Set - bóg burz i pustyni, bóg zła (szakal)

• Izyda – lokalna bogini miłości i nieba, opiekunka rodzin

• Ozyrys - zmartwychwstały bóg, najwyższy sędzia zmarłych

• Tot - bóg pisma, posłaniec Bogów, patron skrybów (czapla)

• Chonsu - bóg księżyca

• Hathor – bogini płodności, bogini macierzyństwa (krowa)

• Anubis - bóg zmarłych, patron mumifikacji (szakal)

• Bastet – bogini zabawy i muzyki (kot)

• Hapi - patron wylewów Nilu

• Apis - bóg-byk

Añadido al timeline:

fecha: