Europa, ordenaren eta askatasunaren artean (16 nov 1815 año – 17 jul 1830 año)

Descripción:

Europa, ordenaren eta askatasunaren artean (1815-1830):

Napoleon garaitzeak (1815) Erresuma Batuko, Prusiako, Austriako eta Erusiako erregeek monarkia tradizionala berrezartzea ekarri zuen (erregeen interesak berriz ere nazioen interesen gainetik jartzea itzuli zen). Horrekin Frantziako iraultzatik jaiotako ideia liberalen hedapena eragotzi nahi izan zuten.

1814-1815 urteetan, Napoleonen hondamendiaren ondoren, Europako estatu ahaltsuenek (Prusia, Austria, Errusia, Britainia Handia) mugak zehazteko deitu zuten biltzarra. Azken akta 1815eko ekainaren 9an izenpetu zen. Europaren egituratze berria aberriak kontuan hartu gabe egin zen, estatu ahaltsuenen interesen araberea, eta Europako monarkia absolutistak indartu zituen.
Azkenik, Berrezarkuntza sendotzeko aliantza – sistema bat sortu zuten:
Aliantza Santua: kideak Prusia, Errusia eta Austria ziren, eta haien helburua kristautasunaren printzipioak bermatzea.
Esku hartzeko eskubidea: iraultza liberalak mehatxaturiko herrialdeetan.

Liberalismoa eta nazionalismoa:
Frantziako Iraultzak eta Napoleonen gerrek zabaldutako printzipioek liberalismoaren oinarri ideologikoak osatu zituzten: norbanakoen askatasunak, pribilegioak deuseztatzea eta lege-berdintasuna, botere-banaketa eta nazio-subiranotasuna, estatuaren legeak zehazten dituen Konstituzioa.
Baina, horrez gain, bi ideia zabaldu ziren: autoritatearen iturria nazioa bakarrik izan zitekeela (nazio-subiranotasuna), eta nazioa legez berdinak diren herritarrek osatzen dutela. Ideia horiek, hain zuzen, nazio-estatuak sortzearen aldeko jarrerarekin lotu zuten liberalismoa, eta horrek herri menderatu asko bultzatu zituen nazio independentea eratzeko eskubidea aldarrikatzera. Nazio bat definitzeko ildoak hauek dira: Frantziako iraultzak sortutakoa; nazioa da historia bat, kultura bat edo hizkuntza bat, eta batez ere, elkarrekin bizitzeko borondatea duten herritarren multzoa. Filosofo alemanengandik datorrena; nazioa arima espiritual bat da, aldaezina eta betikoa, hizkuntzan nahiz kulturan agertzen dena, eta herritarren borondatearen gainetik dagoena.
Vienako Biltzarrak printzipio guzti hauek ezeztatu zituen. Dena dela, liberalismoa ta
eta nazionalismoa etengabe hedatzen jarraitu zuten. Eta, iraultza garaietan herriak eta nazioak etengabe borrokatu zuten Antzinako Erregimena amaitzeko.




Askatasunaren xedeak (1820-1830):

Liberalak eta nazionalak klandestintatean elkarteak antolatzen hasi behar izan ziren 1820ko hamarkadan, agintari absolutistek beraien ideiak zapaltzeari ekin baitzioten. Aurretik aipatutako elkarte horiek absolutismoaren aurkako matxinada armatua sortu zuten.

Europako herrialde batzuek estrategia hau erabili zuten. Iraultza horiek Espainian, Portugalen, Napolin eta Piemonten arrakasta izan zutenez gobernu liberalen epealdi labur bat etorri zen, baina absolutisten berehala kendu zituzten. Zapalketa gogorra jasan zuten liberalek; atxiloketak, exekuzioak edo erbestera joan beharra.

Grezian, turkiarren agintaldiaren aurkako nazio-matxinadak, gerra baten ondoren, idenpendentzia lortu zuen, eta gobernu liberala osatu zen (1829)

1830ean batzuek matxinadaren bidea alde batera utzi, eta talde nahiz alderdi liberalak osatzeari heldu zioten: sektore burgesak, intelektualak eta herri xehea batze aldera.

Mugimendua Frantzian abiatu zen 1830ean, eta horren ondorioz, Borboi etxeko azken erregea tronutik bota (Carlos X.a) monarkia liberala ezarri, eta Luis Filipe Oléansekoa egin zuten errege. Frantziako adibidea Estatu italiarrera eta alemanetara, Espainiara, Poloniara eta Belgikara zabaldu zen (azken herrialde horerk independentzia lortu zuen). Erresuma Batuan, halaber, mugimendu indartsu bate eskubide politikoak eta sufragioa zabaldu zituen

Matxinada liberalen ondorioz, Europa mendebaldeko herrialde gehienetan erregimen absolutistak desagertu, eta gobdernu iberal moderatuak ezarri ziren, Frantziako 1791ko Konstituzioa eredu hartuta (sufragio zentsitarioa, askatasun mugatuak eta goi burgesiaren gizarte-nagusitasuna)

Añadido al timeline:

fecha: