Imperium perskie Achemenidów (1 jan 550 ano antes da era comum – 1 jan 330 ano antes da era comum)

Descrição:

Persowie jako lud indoirański przybył ze stepów nadwołżańskich na początki I tysiąclecia p.n.e. W źródłach asyryjskich w IX w. p.n.e. znajdziemy informację o krainie Parsua, skąd pobierano trybut od 27 królów perskich. Dzięki temu wiemy, że wówczas Persowie mieszkali nad jeziorem Urmia (koło Tabrizu), a 27 królów wskazuje na plemienno-rodową prymitywną organizację. W VIII wieku
znajdujemy ich już w Anszanie (północny Elam), gdzie ostatecznie osiedli. W VII w. rozpoczął się proces konsolidacji Persów pod wodzą Achajmenesa (per. Hachmanisz). Po pokonaniu Elamu przez Asyrię, Cyrus, wnuk Achajmenesa uznał się za asyryjskiego wasala i rozpoczął przejmowanie całego Elamu. Asyria upadła jednak pod Medami (bliscy krewni Persów), którzy stworzyli potężne Imperium, od Hindukuszu pod Anatolię. Relacje Persów z Medami były bardzo bliskie - twórca imperium perskiego Cyrus II Wielki był synem króla Persów i córki króla Medów. Pomogło to Cyrusowi w zaskarbieniu sobie poparcia medyjskiej arystokracji, gdy wszczął rebelię przeciw swojemu dziadowi, królowi Medii Astyagesowi przy wsparciu króla Babilonu Nobonida. W 550 r. p.n.e. Cyrus objął władzę imperium medo-perskiego. Cyrus ruszył na wielkie podboje - podporządkował sobie Partię i Lydię (547-546 p.n.e.) pokonując ambitnego Krezusa. Zdobycie bogatej Lydii zapewniło Cyrusowi wielkie bogactwa i dostęp do Morza Śródziemnego, co otworzyło długotrwałe konflikty z Grekami, którzy na razie nie przejmowali się zmianą zwierzchnika Azji. Kolejnym etapem był podbój dalekiego wschodu, gdzie podporządkował sobie pokrewne ludy indoirańskie Hyrkanów, Massagetów, Baktrów i Ariów - wyprawa ta w jego propagandzie przedstawiana była jako zjednoczenie bliskich sobie ludów bardziej niż podbój. Ostatnim przeciwnikiem było potężne imperium neobabilońskie władające od Zagrosu po Synaj. W 539 p.n.e. Cyrus ruszył przeciw dawnemu sojusznikowi Nabonidowi, który był znienawidzony przez swoich poddanych. Cyrus wygrał wojnę wybitną propagandą kreując się na bogobojnego następcę Sumeru i Akkadu, który obali uzurpatora Nabonida i zaprowadzi ład. Lud Babilonu powstał, gdy kapłani najwyższego Marduka ogłosili Cyrusa wyzwolicielem. Cyrus zapanował nad wszystkim znanymi ziemiami na wschód od Egiptu. Cyrus był wybitnym administratorem, który często zyskiwał poparcie podbitych ludów odwołując się do ich wierzeń i tradycji. Po zdobyciu Babilonu zezwolił on na powrót do Judei Żydom, którzy obwołali go mesjaszem, a on zyskał bezwzględnie oddanego sojusznika na granicy z Egiptem. Wprowadził on również swoich synów do współrządzenia - Kambyzes nadzorował z Babilonu Zachód (od Zagrosu), a Bardia Wschód, z nowej stolicy imperium Pasargade w centralnej Persji na rodzimych ziemiach Cyrusa. Cyrus poświęcił się umacnianiu terenów na północnym wschodzie (Sogdiana, Baktria). Tam też zginął w 530 r. p.n.e. w walkach z Massagetami, innym ludem indoirańskim pod wodzą wojowniczej królowej Tomyris.

Władzę po Cyrusie przejął Kambyzes II (529-522 p.n.e.), który całe swoje panowanie poświęcił na podbój Egiptu, zmarł w drodze powrotnej w niewyjaśnionych okolicznościach. Jego śmierć wywołała wojnę domową.

Wojnę o władzę wygrał Dariusz I Wielki (Darajawahusz) (521-486 p.n.e.) pochodzący z bocznej linii Achemenidów. Przejął on władzę obalając wraz z 7 innymi spiskowcami Gumatę, który podawał się za Barię, drugiego syna Cyrusa II. Pierwsze 4 lata rządów Dariusza to tłumienie ruchów separatystycznych w niemal wszystkich satrapiach. Dariuszowi udało się uratować imperium, lecz wiedział. że niezbędna jest gruntowna reforma terytorialna i administracyjna. Po reformach Dariusz podbił wschodnie ziemie nad Hindusem, a później podjął próbą ujarzmienia Scytów i z całą imperialną armią przetransportował się do Europy, a dalej przez Dunaj. Wyprawa zakończyła się niepowodzeniem, lecz umożliwiła imperium podporządkowanie sobie Tracji i narzucenia zwierzchnictwa greckiej Macedonii. Dariusz zakończył tym okres wielkich podbojów, a poza wojnami greckimi Persja zaniechała wypraw ekspansywnych.

Organizacja imperium perskiego
Cyrusowi II i Dariuszowi I Persja zawdzięcza świetną administrację opartą do decentralizacji i tolerancji. Imperium podzielone było na 23 satrapie, czyli bardzo duże samowystarczalne prowincje. Każda z nich była samorządna pod warunkiem lojalności i terminowej wypłaty corocznej daniny. Satrapi byli wybierani osobiście przez Króla Królów (wyjątek stanowiła Cylicja rządzona przez lokalną dynastię, w podzięce za wsparcie w wojnie z Lydią). Tak daleko idąca decentralizacja opierała się przede wszystkim na autorytecie Króla Królów, którego z łatwością obaliłby sojusz wszystkich satrapów. Kluczem do związania satrapii była świetna poczta i sieć dróg, pozwalające szybko przekazywać informacje i przemieszczać wojska. Władzę centralną reprezentował Szachinszach z urzędnikami, a rozbudowany dwór królewski był wylęgarnią intryg i zabójstw politycznych. Król przebywał zazwyczaj w jednej ze swoich stolic w zależności od upodobań panującego lub sytuacji politycznej. Cyrus tworząc imperium odziedziczył po królach medyjskich rezydencję w Ektabanie, z której przeniósł się do wspaniałego pałacu w Babilonie. Stolicą była również Suza, co reprezentowało związek Persów ze starożytnym Elamem. 4 stolicą było zbudowane przez Cyrusa Pasargade na ziemi swoich przodków. Dariusz jako członek bocznej linii Achemenidów musiał zadbać o legitymizację swej władzy - zbudował w sercu historycznej Persji nową największą i świętą stolicę - Persepolis.
Armia perska oparta była na siłach poszczególnych satrapów, w tym konnicy medyjskiej. Rolę stałej armii i straży królewskiej pełniły oddziały legendarnych Nieśmiertelnych, których powoływano z najlepszych perskich i medyjskich rodzin. Byli oni świetnie wyszkoleni, a do walki wchodzili w ostateczności. Wojny z Grekami przekonały Persów o wyższości greckiej falangi i hoplitów, dlatego z czaem rosła w armii perskiej liczba greckich najemników. Satrapie nadmorskie zapewniały również flotę, w czym prym wiodła Fenicja.
Ważną rolę w sukcesie perskiej administracji wiodła tolerancja religijna i kulturowa – Persowie nigdy nie narzucali swojego Zaratusztrianizmu, a w Imperium panowała swoboda religijna. Wielu satrapów choć mianowanych przez Króla Królów pochodziło z lokalnych rodów arystokratycznych, co również wpływało na spokój w satrapiach. Choć zdarzały się przypadki buntowniczych satrapów to znaczna ich większość pozostawała lojalna.

Adicionado na linha do tempo:

Data: