Bloke kapitalista (9 fev 1945 ano – 31 out 1991 ano)
Descrição:
Estatu Batuen lidergoa bloke kapitalistan
1945etik aurrera, Estatu Batuak munduko potentzia ekonomiko eta militar bihurtu ziren, Herrialde kapitalista guztiek imitatu zuten estatubatuarren bizitzeko eredya: kontsumo handia eta sistema politiko demokratikoa.
Gerraostean gauzatu zen ordena ekonomiko berria. Dolarra munduko erreferentziazko diru bihurtu zen.
Bigarren Mundu Gerraren osteko hogei urteetan, AEBk ekonomia hazkunde handia izan zuen hainbat faktoren eraginez:
Natura-baliabide ugari
Energi-iturri garrantzitsuen kontrola (petroleoa)
Sistema zientifiko eta teknologiko berritzailea.
Multinazionalen sorrera.
Honen ondorioz, biztanleko errenta asko handitu zen.
Gizarte-desorekak
Ekonomiaren hazkundearen ondorioz, gizartearen erdi-mailako klasea handitu egin zen. Bestalde, 1960an familien %20-25 pobreak ziren. Eta bizi-itxaropenean beltzen eta zurien arteko, hau da arrazen arteko aldea, islatzen zen. Pobrezia hirietako zenbait auzotan ematen zen. Eta auzo horietan marjinazioa, delinkuentzia, droga-arazoak… askoz ugariagoa zen Mendebaldeko beste edozein gizartetan baino.
Demokrazia Estatu Batuetan
AEBko sistema politikoaren oinarria 1787ko Konstituzioa da, gerora aldatzen joan dena. Errepublika federala ezarri zen Konstituzioan: errepublikako estatu bakoitzak bere gobernua du, baina Estatu osorako legeen eta erakundeen nagusitasuna onartuta. Sistema presidentziala da, eta presidentearen hautaketa zeharkako sufragio bidez egiten da.
Bi alderdi nagusi daude:
Alderdi Errepublikanoa: Kontserbadoreen interesak defendatzen ditu eta Industrialen, merkatarien eta nekazarien babesa du.
Alderdi Demokrata: Aurrerakoiago eta programa sozialagoa. Sindikatuen, erdi-klasearen eta gutxiengoen babesa du (juduak, hispanoak, katolikoak, beltzak…)
Gerraostean Harry Truman eta Dwight D. Eisenhower izan ziren presidente (komunismoaren aurkako politika sutsua)
Gero, John F. Kennedyk eta batez ere, Lyndon B. Johnsonek diskriminazioaren aurkako legeak egin zituzten.
Mendebaldeko Europaren bilakaera
Europako herrialde gehienei, egoera ekonomiko kaskarrari aurre egiteko, AEBk kreditu eta laguntza sistemak sustatu zituen (Marshall Plana); ekonomia suspertzeko, demokrazia parlamentarioa sendotzeko eta komunismoaren eraginari aurre egiteko.
1950etik aurrera Mendebaldeko Europak oparotasun aldi- luzea izan zuen. Produktibitate maila hobetu zen eta teknologia etengabe berritu.
Gainera, biztanleria-hazkunde handia eman zen (baby boom). Ez hori bakarrik, hirietako biztanleria ere asko handitu zen.
Iadanik europa modernizatzen hasia zegoen:
Emakumeak lan munduan
Laikotasuna
Ongizate-estatua
Mendebaldeko Europako herrialde gehienetan erregimen demokratikoa ezarri zen eta bertan hiru joera nagusi bereizten ziren:
Alderdi kontserbadoreaak eta kristau demokratak.
Alderdi sozialistak eta laboristak.
Alderdi komunistak
Iparraldeko herrialdeetan, soziodemokrazia izan zen nagusi. Baina salbuespenak ere egon ziren eta erregimen diktatorialak izan zituzten herrialde batzuek: Espainia (1939-75), Portugal (1926-1974), Grezia (1967-74).
Mendebaldeko Europan ongizate-estatua ezarri zen apurka-apurka. Herritarrei bizi baldintza duinak bermatuz estatuaren esku.hartzearen bitartez.
1970eko hamarkadako krisia
1960ko hamarkadaren amaieran AEBko ekonomiaren lehen krisi sintomak eman ziren. 1973an, petrolioaren krisia hasi zen; Lurralde Petrolio Esportatzaileen Erakundeak petrolioaren prezioa laukoiztu zuen. Horrenbestez, energia ez zen merkea, beraz produktuen prezioek gora egin zuten, soldata errealak jeitsi. Eta horrekin batera eroste ahalmena eta eskaria. Ekoizpena txikitu ahala, langabezia goraka zihoan.
Sistemaren birmoldaketa
Krisiaren ondorio sakonen erruz, ekoizpen-sistema birmoldatu zen:
Industria-ekoizpenaren berrantolaketa.
Industria-ekoizpenaren deslokalizazioa: eskulan merkeagoa zegoen lekuetara joan.
Teknologia maila altuko industrien gorakada. Honen ondorioz, teknologia sektoreko enpresa handiak sortu ziren.
Birmoldaketa honek lan-merkatuaren aldaketa eragin zuen:
Langile kualifikatuen eta kualifikazioarik gabekoen arteko aldeak areagotu ziren.
Emakume gehiago lan-merkatuan.
Soldata-eskakizun txikiagoko eskulana.
Eta, azkenik, lanpostuen murrizketak langabezia ekarri zuen. Beraz, diru publiko asko behar zen langabeei laguntzeko.
Egoera honetan politikoei presioa egin zitzaien:
Merkatua desarautzeko
Ekoizpenaren inguruko arauak kentzea
Langileak kaleratzeko oztopoak murriztea
Honek sistema neoliberalistaren indartzea ekarri zuen.
1970. urteko krisi egoeratik irtetzeko neurri batzuk ezarri ziren Margaret Thatcher kontserbadorearen gobernupean (Britania Handian) eta Ronald Reagan errepubliknoaren gobernupean (AEBn).
Hauek ziren gobernu hauen proposamenak:
Estatuaren eskuhartze ekonomikoa txikitzea
Funtsezko sektoreak pribatizatzea.
Finantza transakzioak desarautzea
Aberastasuna birbanatzeko sistema apurka-apurka bertan behera uztea.
Birmoldaketa prozesu honek tentsio sindikalak eragin zituen.
Ez zen sistema hau guztiz ezarri, harik eta 1990eko hamarkadan bloke komunistaren porrota etorri arte. Orduantxe nagusitu zen neoliberalismoa.
Europako estatu askok zenbait neurri hartu zituzten:
Zerga-politikan: zergak jeistea eta arintzea enpresei eta errenta maila altuei.
Soldaten euspena eta sindikatuen eragina murriztea.
Enpresa eta zerbitzu publikoen pribatizazioa eta gastu publikoa txikitzea.
Ekonomia eta finantza jarduera desarautzea.
Ekonomia joera honek, gizarte desorekak areagotu zituen: biztanleriaren zati txiki bat aberastu, baina erdi-mailako klasea eta langile klaseak asko pobretu ziren
Adicionado na linha do tempo:
Historia (Batx 1)
Data:
