Napoleon (24 dez 1799 ano – 24 fev 1815 ano)
Descrição:
Napoleonen Garaia
Napoleon Bonapartek, erregimen pertsonal baten bidez, iraultza prozesuari bukaera jarri zion, Europa osoan frantziar domeinua eta Iraultzaren ideiak inposatzen saiatzeko erabili zuen botere inperialaren bidez. Bere jeinu militarra eta bere armadaren nagusitasuna bere neurrigabeko anbizioaren instrumentu izan ziren azkenean europar nazioen erantzun bateratuak garaitu zuena.
Kontsulatua
Brumarioko 18ko Estatu kolpeak (1799ko azaroaren 9a) Direktorioa bukarazi eta Kontsulatua ezarri zuen, boterea betearazlea hiru kontsuli zegokion erregimen errepublikarra.
Napoleon Bonaparte (1769-1821), Italia eta Egiptoren kontrako kanpainen heroi eta kolpearen inspiratzailea, lehen kontsul izendatu zuten, izatez botere guztia beregan bilduz.
Kontsulatuak burututako politikaren artetik aipagarrienak dira:
-Ordenaren berrezarpena askatasun konstituzionalen eta polizia eraginkor baten antolaketaren bidez.
-Ekonomiaren berpiztea industria eta merkataritza babestuz.
-Kode Zibilaren aldarrikapena («kode napoleonikoa»), iraultzaren ideiak jasotzen zituenak, nahiz eta oso neurtuak izan.
-Irakaskuntzaren birmoldaketa, ikaskuntza ertainentzako lizeoak sortuz eta Unibertsitate Inperialaren sorketarekin, gizartearen eliteari zuzendua.
-Eliza katolikoarekin harremanen berrezarpena 1801eko Konkordatuaren bidez Pio VII. arekin (1800-1823).
1802an Napoleon biziarteko kontsul izendatu zuten, eta 1804an enperadore izendatu zuen bere burua.
Inperioa eta gerra napoleonikoak:
Europaren jabea izatearen asmoarekin, Napoleonek bere militar trebetasuna erakutsi zuen estratega bezala, bere gudarosteen mugikortasunean eta eraso azkarretan oinarrituz. Gerran parte hartu zuten mariskal garrantzitsuenak Dupon, Murat, Moncey eta Suchet izan ziren.
Kontsulatuak iraun zituen bost urteetan eta Inperioaren hamar urteetan zehar, Napoleonek ia etenik gabe egin zuen borroka potentzia europarren kontra, azken hauek sei koalizio antolatu zituztelarik Frantziaren kontra.
Napoleonek Austria, Prusia, Errusia eta beste aliatu batzuk garaitu zituen bata bestearen atzetik hurrengo batailetan: Marengo, Ulm, Austerlitz, Jena, Tilsit.
Ingalaterraren kontra, Napoleonek arerio nagusitzat zuena, Trafalgarreko (1805) itsas batailan borrokatu zen, Villeneuven agindutara zegoen armada franko-espainiarrak sekulako porrota jasan zuelarik.
Honen ondoren, Napoleon Ingalaterra ekonomikoki suntsitzen saiatu zen kontinentalki blokeatuz (1806), honen eraginez Europako kai guztiak itxita gelditu ziren ontzi eta gai ingelesentzat.
Errusiak blokeoari laguntzea erabaki zuen, baina Portugalek ez. Napoleonek iberiar penintsula indarrean hartu zuen, honek Independentzia gerra eragin zuelarik (50. gaia ikusi).
Amets napoleonikoaren amaiera
1808an, Napoleonen armada Bailenen garaitua izan zen Castaños jeneralaren eskutik. Potentzia europarrek frantziar nagusigoaren kontrako indarrak areagotu egin zituzten momentu hartan eta Napoleonek Vienako bakea (1809) izenpetu behar izan zuen Austriarekin.
Errusiako kanpainan (1812) zazpiehun mila soldaduk parte hartu zuten eta porrot handian amaitu zen. Alexandro I. zarrak (1801-1825) Moskuri sua ematearen eta alde egitearen agindua eman zuen eta gudaroste frantziarrak hornidura gabe atzera egin behar izan zuten, neguaren erdian eta errusiar gudarosteek jazarrita. Hamar mila soldaduk bakarrik biziraun zuten.
Napoleonek hemeretzi urtetako gazteak deiarazi zituen Austriak, Prusiak eta Errusiak osaturiko batasunean borroka egin zezaten. Enperadoreak garaipen batzuk lortu zituen oraindik, bainaLeipzigen garaitua izan zen, «nazioen batailan» (1813).
Abdikatzera behartu ondoren, Elbako irlaren gobernuaren agintea eman zitzaion. Frantzian Luis XVIII.aren (1814-1824) pertsonan ezarri zen erregetza, Luis XVI.aren anaia.
Napoleonek boterea berreskuratu zuen Ehun Egunetako gerran 1815ean, baina WaterloonWellingtongo dukearen (1769-1852) agintepean zegoen nazioarteko gudarosteak berriro garaitu zuen. Santa Helenako irlan erbesteratu zuten, Afrikan, 1821ean hil zen.
Adicionado na linha do tempo:
Historia (Batx 1)
Data:
Imagens:
![]()
